Wprowadzenie
W szybko zmieniających się warunkach rynkowych wartości niematerialne i prawne stają się coraz ważniejsze dla firm. Posiadanie patentów, licencji czy unikalnej wiedzy często zapewnia przewagę konkurencyjną i wspiera rozwój przedsiębiorstwa. Co to są wartości niematerialne i prawne oraz co warto o nich wiedzieć? Odpowiedzi znajdziesz poniżej.
Definicja Wartości Niematerialnych i Prawnych
Według ustawy o rachunkowości wartości niematerialne i prawne to nabyte przez jednostkę prawa majątkowe, zaliczane do aktywów trwałych, nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania przez jednostkę.
Jeśli firma korzysta z wartości niematerialnych i prawnych na podstawie umów najmu, leasingu lub dzierżawy, są one zaliczane do aktywów trwałych jednej ze stron umowy, zgodnie z warunkami ustawy.
Rodzaje Wartości Niematerialnych i Prawnych
Ustawa o rachunkowości dokładnie określa, co należy do wartości niematerialnych i prawnych firmy. Obejmuje to między innymi:
- Majątkowe prawa autorskie, obejmujące między innymi programy komputerowe, prawa pokrewne, licencje i koncesje.
- Prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych oraz wzorów użytkowych i przemysłowych.
- Know-how, czyli prawo do korzystania z wiedzy w zakresie przemysłu, handlu, nauki lub organizacji.
- Majątkowe prawa przyjęte do używania na podstawie umów najmu, dzierżawy lub innych umów spełniających warunki leasingu finansowego, zaliczane do aktywów trwałych jednej ze stron umowy.
- Nabyta wartość firmy.
- Koszty zakończonych prac badawczo-rozwojowych.
Prowadzenie Ewidencji
Przepisy nakładają na przedsiębiorców obowiązek prowadzenia ewidencji zarówno środków trwałych, jak i wartości niematerialnych i prawnych. Ewidencja ta powinna zawierać:
- Liczbę porządkową
- Daty nabycia
- Daty przyjęcia do używania
- Dokument potwierdzający nabycie
- Opis wartości niematerialnej i prawnej
- Wartość początkową
- Stawkę amortyzacji
- Kwotę odpisów amortyzacyjnych
Nową pozycję należy wpisać do ewidencji najpóźniej w miesiącu przekazania wartości niematerialnej i prawnej (lub środka trwałego) do użytkowania.
Amortyzacja
Wartości niematerialne i prawne, jako składnik majątkowy firmy, zazwyczaj podlegają amortyzacji. Istnieją jednak wyjątki, na przykład wartość firmy powstała w inny sposób niż przez nabycie przedsiębiorstwa lub jego części, nie podlega amortyzacji.
Odpisy amortyzacyjne od wartości niematerialnych i prawnych są kosztem uzyskania przychodu. Podatnik samodzielnie określa stawkę amortyzacji, ponieważ wartości niematerialne i prawne nie są uwzględnione w Klasyfikacji Środków Trwałych i nie mają przypisanych stawek amortyzacyjnych.
Likwidacja
Gdy firma przestaje potrzebować wartości niematerialnych i prawnych, takich jak programy komputerowe, należy je zlikwidować, czyli wykreślić z ewidencji. Podobnie, gdy licencja wygasa, trzeba ją usunąć z ewidencji, ponieważ przestaje być częścią majątku firmy.